สารบัญ
- งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นคืออะไร?
- รายละเอียดงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
- วิธีการอ่านงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
- ประโยชน์ของงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
- ความสัมพันธ์ระหว่างงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นกับงบการเงินอื่นๆ
- บทสรุป
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นคืออะไร?
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น (Statement of changes in shareholders’ equity) คือ งบที่แสดงรายการเคลื่อนไหวของส่วนผู้ถือหุ้นในรอบระยะเวลาหนึ่ง เช่น รอบไตรมาส หรือรอบปี เพื่อให้รู้ว่ามูลค่าของผู้ถือหุ้นที่เปลี่ยนแปลงจากต้นงวดถึงปลายงวดนั้น มีการเพิ่มขึ้นหรือลดลงมาจากสาเหตุอะไร
ตัวอย่างงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น เดิมชื่อ งบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น แต่เพื่อให้ชื่องบต่างๆมีความสอดคล้องกันและตรงกับความหมายตรงของงบมากขึ้น สภาวิชาชีพบัญชีจึงตัดคำว่า “แสดง” เปลี่ยนเป็น “งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น” โดยเริ่มมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2567
รายละเอียดงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น จะเริ่มต้นจากการแสดงรายละเอียดส่วนของผู้ถือหุ้นต้นงวด ว่าประกอบด้วยอะไรบ้าง เช่น ทุนที่ออกจำหน่ายและชำระแล้ว กำไรสะสม ข้อมูลถัดมาในงบจะเป็นการกระทบยอดส่วนของผู้ถือหุ้นว่ามีมูลค่าเปลี่ยนแปลงไปจากรายการต่างๆ ดังนี้
- กำไร (ขาดทุน) สุทธิสำหรับปี
- การเพิ่มขึ้นของหุ้น เช่น การออกหุ้นสามัญเพิ่มทุน หรือการเรียกชำระค่าหุ้นเพิ่มเติม ทำให้ทุนเรียกชำระแล้วเพิ่มขึ้น
โดยมูลค่าทุนที่แสดงอยู่ในงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น จะเป็นทุนที่เรียกชำระแล้ว ยกตัวอย่างเช่น
- งบการเงินปี X0: บริษัทมีทุนจดทะเบียน 10,000,000 บาท แต่เรียกชำระค่าหุ้นแล้ว 40% หรือเท่ากับ 4,000,000 บาท ⇨ ฉะนั้นในงบจะแสดงมูลค่าหุ้นที่ออกจำหน่ายและชำระแล้วเท่ากับ 4,000,000 บาท
- งบการเงินปี X1: บริษัทมีทุนจดทะเบียน 10,000,000 บาท และมีทุนเรียกชำระค่าหุ้นครบถ้วนแล้ว 100% (40% ในปี X0 และ 60% ในปี X1) ⇨ ฉะนั้นในงบจะแสดงมูลค่าหุ้นที่ออกจำหน่ายและชำระแล้วเท่ากับ 10,000,000 บาท
– การลดลงของหุ้น เช่น การจดทะเบียนลดทุนของบริษัท ยกตัวอย่างเช่น บริษัทจดทะเบียนลดมูลค่าหุ้นของบริษัทจากเดิมหุ้นละ 1,000 บาท ⇨ เป็นมูลค่าหุ้นละ 800 บาท ทำให้มูลค่าทุนเรียกชำระแล้วลดลง
– เงินปันผลจ่าย เป็นการนำเงินกำไรที่บริษัททำมาหาได้จากการดำเนินธุรกิจมาจ่ายคืนให้กับผู้ถือหุ้น
– การจัดสรรกำไรสะสม กฎหมายกำหนดให้บริษัทกันเงินสำรองบางส่วนไว้เพื่อเป็นหลักประกันให้แก่ผู้มีส่วนได้เสียของบริษัท ซึ่งเงินสำรองดังกล่าวจะไม่สามารถนำมาจ่ายเงินปันผลได้ โดยการจัดสรรกำไรสะสมจะเป็นเพียงการจัดประเภทกำไรเท่านั้น ว่าเป็นกำไรที่ต้องสำรองตามกฎหมายหรือเป็นกำไรส่วนที่บริษัทสามารถนำมาจ่ายเงินปันผลได้ ดังนั้นมูลค่าของผู้ถือหุ้นรวมจึงไม่เปลี่ยนแปลง การจัดสรรเงินสำรองตามกฎหมายแบ่งได้ ดังนี้
- บริษัทจำกัด: ต้องกันเงินสำรองเมื่อบริษัทจ่ายเงินปันผล โดยจัดสรรกำไรในอัตราร้อยละ 5 ของกำไรที่ทำมาหาได้ จนกว่าเงินสำรองนั้นจะมีมูลค่าไม่น้อยกว่าร้อยละ 10 ของทุนจดทะเบียน
- บริษัทมหาชน: ต้องกันสำรองเมื่อบริษัทมีกำไรจากการดำเนินงานโดยไม่คำนึงว่ามีการจ่ายเงินปันผลในปีนั้นหรือไม่ ซึ่งจัดสรรกำไรในอัตราร้อยละ 5 ของกำไรสุทธิประจำปี (หักด้วยขาดทุนสะสมยกมา) จนกว่าเงินสำรองนั้นจะมีมูลค่าไม่น้อยกว่าร้อยละ 10 ของทุนจดทะเบียน
วิธีการอ่านงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
จากงบการเงินของบริษัท ตัวอย่าง จำกัดข้างต้น เราสามารถอ่านงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นได้ว่า ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25X2 ส่วนของผู้ถือหุ้นบริษัทมีมูลค่า 16,030,050 บาท โดยมูลค่าลดลงเมื่อเทียบกับต้นงวด ณ วันที่ 1 มกราคม 25X2 ที่มีมูลค่า 18,815,030 บาท สาเหตุของการลดลงและการเคลื่อนไหวในระหว่างปี ประกอบด้วย
กำไรสุทธิจำนวน 1,215,020 บาท
➪ บริษัทมีกำไรจากการดำเนินงานในระหว่างปี 25X2 ส่งผลให้ส่วนของผู้ถือหุ้นเพิ่มขึ้น
ออกหุ้นสามัญเพิ่มทุนจำนวน 2,000,000 บาท
➪ ในระหว่างปี 25X2 บริษัทมีการออกหุ้นสามัญใหม่เพื่อเพิ่มทุน ส่งผลให้ส่วนของผู้ถือหุ้นเพิ่มขึ้น
เงินปันผลจ่ายจำนวน 6,000,000 บาท
➪ ในระหว่างปี 25X2 บริษัทจ่ายเงินปันผลให้กับผู้ถือหุ้น โดยเป็นการจ่ายจากกำไรที่ทำมาหาได้ทั้งในปีปัจจุบันและกำไรสะสมปีก่อนๆ ส่งผลให้กำไรสะสมในส่วนของผู้ถือหุ้นลดลง
จัดสรรกำไรสะสมจำนวน 300,000 บาท
➪ ในระหว่างปี 25X2 บริษัทมีการจ่ายเงินปันผล จึงต้องจัดสรรกำไรสะสมตามกฎหมาย โดยเป็นการจัดประเภทกำไรสะสมแยกเป็นส่วนที่ต้องสำรองตามกฎหมายไม่สามารถนำมาจ่ายเงินปันผลได้ และกำไรสะสมที่ไม่มีข้อจำกัดเท่านั้น ซึ่งจะไม่ทำให้มูลค่าส่วนของผู้ถือหุ้นเปลี่ยนแปลง
ประโยชน์ของงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น เป็นการเล่าเรื่องส่วนของผู้ถือหุ้น ทำให้ผู้ใช้งบการเงินได้เห็นว่าการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นที่เพิ่มขึ้นและลดลงมาจากอะไร เช่น การเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นมาได้จากหลายปัจจัย ไม่ได้มีเฉพาะกำไร (ขาดทุน) จากการประกอบกิจการเท่านั้น ดังนั้น การที่ส่วนของผู้ถือหุ้นลดลงไม่สามารถตีความได้ว่าบริษัทมีขาดทุนในระหว่างงวด ผู้ใช้งบการจึงต้องเข้ามาดูรายละเอียดในงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น
ความสัมพันธ์ระหว่างงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นกับงบการเงินอื่นๆ
งบกำไรขาดทุนเป็นงบที่แสดงผลการดำเนินงานช่วงเวลาหนึ่งว่าบริษัทว่ามีกำไรหรือขาดทุน ในขณะที่งบฐานะการเงินเป็นงบที่แสดงฐานะการเงินของบริษัท ณ เวลาหนึ่งว่าบริษัทมีสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของเป็นจำนวนเท่าใด
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นเป็นงบที่แสดงการเปลี่ยนแปลงในมูลค่าส่วนของผู้ถือหุ้นที่อยู่ในงบฐานะการเงินว่ามีรายการเคลื่อนไหวจากต้นงวดไปยังปลายงวดมีสาเหตุมาจากอะไร ซึ่งหนึ่งในสาเหตุสำคัญของการเปลี่ยนแปลง คือ กำไรขาดทุนสุทธิสำหรับงวดที่แสดงอยู่ในงบกำไรขาดทุน ดังนั้นทั้ง 3 งบมีความสัมพันธ์กัน โดยมีงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นเชื่อมโยงข้อมูลบัญชีส่วนของเจ้าของ
สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ :
งบฐานะการเงินคืออะไร? และเราจะใช้ประโยชน์จากงบฐานะการเงินได้อย่างไร?
งบกำไรขาดทุนคืออะไร ? และวิธีการอ่านงบกำไรขาดทุน
บทสรุป
งบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น เป็นงบที่แสดงรายการเคลื่อนไหวส่วนของผู้ถือหุ้นในช่วงระยะเวลาหนึ่ง โดยเป็นการกระทบยอดส่วนของผู้ถือหุ้นที่อยู่ในงบฐานะการเงินต้นงวดมายังปลายงวด เพื่อให้รู้ว่าการเปลี่ยนแปลงที่เพิ่มขึ้นหรือลดลงนั้นมีสาเหตุมาจากอะไร ผู้เขียนหวังว่าบทความนี้จะช่วยให้ทุกท่านเข้าใจและเห็นความสำคัญของงบการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้นมากขึ้นนะครับ