สารบัญ
นิยามของวัตถุดิบ
วัตถุดิบ (Raw Material) คือ วัสดุหรือสิ่งที่มีไว้เพื่อใช้ผลิตสินค้าหรือให้บริการกับลูกค้า วัตถุดิบเป็นส่วนประกอบหนึ่งของสินค้าคงเหลือ โดยเป็นจุดเริ่มต้นของกระบวนการผลิต ซึ่งเมื่อนำวัตถุดิบเข้าสู่กระบวนการผลิตแล้วจะถูกจัดประเภทใหม่เป็นงานระหว่างทำ และเมื่อผลิตเสร็จสิ้นแล้วจะถูกจัดประเภทเป็นสินค้าสำเร็จรูปซึ่งเป็นสินค้าที่พร้อมขายให้กับลูกค้า
ศึกษารายละเอียดสินค้าคงเหลือเพิ่มเติมได้ที่: สินค้าคงเหลือคืออะไร และมีวิธีการคำนวณต้นทุนขายอย่างไร?
ประเภทของวัตถุดิบ
วัตถุดิบสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่
-
- วัตถุดิบทางตรง (Direct material) คือ วัตถุดิบหลักที่ใช้ในการผลิต ซึ่งสามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่าการผลิตสินค้าแต่ละชิ้นต้องใช้วัตถุดิบจำนวนเท่าใด มีต้นทุนวัตถุดิบกี่บาท
- วัตถุดิบทางอ้อม (Indirect material) คือ วัตถุดิบอื่นๆนอกเหนือจากวัตถุดิบทางตรงที่กิจการใช้ในกระบวนการผลิต ซึ่งอาจเกิดจากการใช้ในปริมาณน้อยหรือไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่าถูกใช้ไปจำนวนเท่าใดเพื่อผลิตสินค้า ทำให้ไม่สามารถระบุต้นทุนที่แน่นอนได้
ตัวอย่างวัตถุดิบของแต่ละธุรกิจ
การคำนวณต้นทุนซื้อวัตถุดิบ
ต้นทุนของวัตถุดิบจะรวมต้นทุนในการซื้อทั้งหมดเพื่อให้ได้วัตถุดิบมา โดยต้นทุนในการซื้อ ประกอบด้วย
ศึกษาเพิ่มเติม: มาตรฐานการรายงานทางการเงินสำหรับกิจการที่ไม่มีส่วนได้เสียสาธารณะ
ตัวอย่างการคำนวณต้นทุนซื้อวัตถุดิบ
-
- ราคาซื้อ ค่าขนส่ง และค่าประกันภัยเป็นค่าใช้จ่ายโดยตรงเพื่อให้ได้มา จึงถูกรวมคำนวนเป็นส่วนหนึ่งของต้นทุน
- ส่วนลดที่ได้รับทำให้กิจการจ่ายเงินค่าสินค้าถูกลง จึงนำมาลดมูลค่าต้นทุนของวัตถุดิบ
- เงินเดือนพนักงานคลังสินค้า เป็นค่าใช้จ่ายในการดูแลคลังสินค้า ซึ่งไม่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการได้มาซึ่งวัตถุดิบ จึงไม่รวมเป็นส่วนหนึ่งของต้นทุน
- เงินเดือนพนักงานจัดซื้อ เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นเป็นปกติไม่ว่าจะมีการซื้อในเดือนนั้นๆหรือไม่ ดังนั้นไม่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการได้มา จึงไม่รวมเป็นส่วนหนึ่งของต้นทุน
การวัดมูลค่าและการแสดงรายการวัตถุดิบในงบการเงิน
วัตถุดิบ เป็นสินทรัพย์ที่แสดงรายการอยู่ภายใต้บัญชี “สินค้าคงเหลือ” ในงบฐานะการเงิน โดยต้นทุนซื้อวัตถุดิบในแต่ละครั้งอาจมีมูลค่าไม่เท่ากัน จึงต้องกำหนดวิธีการคำนวณต้นทุนเพื่อให้สามารถระบุต้นทุนวัตถุดิบเมื่อมีการเบิกใช้ และวัดมูลค่าวัตถุดิบที่คงเหลืออยู่ได้อย่างเหมาะสม โดยวิธีการคำนวณต้นทุนมีดังนี้
- วิธีราคาเจาะจง (Specific)
- วิธีเข้าก่อนออกก่อน (FIFO)
- วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก (Weighted average)
ซึ่งการคำนวณแต่ละวิธีอาจได้มูลค่าไม่เท่ากัน จึงควรเลือกใช้วิธีการคำนวณให้สอดคล้องกับลักษณะของสินค้า โดยสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ สินค้าคงเหลือคืออะไร และมีวิธีการคำนวณต้นทุนขายอย่างไร?
การบริหารจัดการวัตถุดิบ
วัตถุดิบเป็นปัจจัยสำคัญในการผลิตสินค้าคงเหลือ โดยกิจการจะต้องวางแผนเพื่อให้มีปริมาณเพียงพอต่อการผลิต และไม่ก่อให้เกิดการชะงัก อย่างไรก็ตามการสต็อกมากเกินความจำเป็นจะทำให้กิจการเสียค่าใช้จ่ายในการจัดเก็บ มีเงินทุนจม และวัตถุดิบอาจเสื่อมสภาพจากอายุที่ค้างนาน ดังนั้น กิจการควรมีการวางแผนและกำหนดนโยบายที่เหมาะสม เช่น
-
- ปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดที่สุด (Economy order Quantity) เป็นนโยบายการสั่งซื้อให้มีต้นทุนต่อหน่วยต่ำที่สุด โดยเป็นการซื้อปริมาณมากในแต่ละรอบของการสั่งซื้อ เพื่อให้สามารถต่อรองราคาได้
- ปริมาณการสั่งซื้อแบบทันเวลาพอดี (Just in time) เป็นนโยบายการสั่งซื้อในเวลาที่ใช้ผลิตทันที โดยลดปริมาณการสต็อคสินค้าให้เหลือน้อยที่สุด เพื่อลดค่าใช้จ่ายและไม่นำเงินมาจมกับการจัดเก็บสินค้า และลดโอกาสสินค้าเสื่อมสภาพจากอายุที่ค้างนาน
- กำหนด Reorder Point เป็นนโยบายในการกำหนดปริมาณจุดสั่งซื้อ หากมีปริมาณสินค้าลดลงจนถึงจุด Reorder Point ให้ทำการสั่งซื้อ เพื่อป้องกันการขาดแคลนสินค้า
เทคนิคและนโยบายการบริหารแต่ละวิธีจะมีข้อดีและข้อเสียที่ต่างกัน กิจการจึงควรเลือกวิธีให้เหมาะสมกับลักษณะของสินค้า ซึ่งอาจผสมผสานแต่ละเทคนิคเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพกับกิจการมากที่สุด
บทสรุป
วัตถุดิบ คือ สิ่งที่มีไว้เพื่อใช้ผลิตสินค้าหรือให้บริการกับลูกค้า สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ วัตถุดิบทางตรง และวัตถุดิบทางอ้อม ซึ่งมูลค่าของวัตถุดิบจะรวมต้นทุนที่เกี่ยวข้องโดยตรงในการซื้อทั้งหมด ดังนั้นนอกจากราคาซื้อที่ต้องจ่ายแล้ว ยังรวมถึงต้นทุนทางตรงอื่นๆด้วย โดยมูลค่าการซื้อวัตถุดิบแต่ละครั้งอาจไม่เท่ากัน กิจการจึงควรเลือกวิธีการคำนวนต้นทุนเพื่อกำหนดมูลค่าวัตถุดิบที่ใช้ไปและที่มูลค่าที่คงเหลือได้อย่างเหมาะสม ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าบทความนี้จะช่วยให้ทุกท่านเข้าใจรายการวัตถุดิบและการคำนวณต้นทุนมากยิ่งขึ้น